Orden Svetog Save- Odlikovanje koje dodeljuje SPC
Orden Svetog Save je bio državni orden u Kraljevini Srbiji (1883—1918) i Kraljevini Jugoslaviji (1918—1945). A od 1945. do danas predstavlja najviše odlikovanje koje dodeljuje Srpska pravoslavna crkva.
Orden Svetog Save je prestižno priznanje koje dodeljuje Vlada Srbije za izuzetan doprinos kulturi, nauci i društvu zemlje. Nazvan po Svetom Savi, zaštitniku Srbije. Orden je ustanovio kralj Milan I 1883. godine. Smatra se jednom od najviših odlikovanja koja se može dodeliti građaninu Srbije.
Orden Svetog Save se dodeljuje u više klasa, od Viteza ili Dame Ordena, do Velikog krsta sa kragnom. Dobitnici ordena su umetnici, akademici, političari i drugi koji su dali značajan doprinos razvoju srpske kulture i društva.
Kriterijumi za dodelu Ordena Svetog Save su izuzetna dostignuća u umetnosti, nauci ili javnoj službi. Kao i značajan doprinos unapređenju srpske kulture i nacionalnog identiteta. Dobitnike bira komisija koju imenuje predsednik Srbije. A nagrada se dodeljuje na svečanoj ceremoniji kojoj prisustvuju državni zvaničnici, zvanice i članovi porodice.
Orden Svetog Save je simbol najveće časti i priznanja za one koji su dali značajan doprinos kulturi, nauci i društvu Srbije.
Orden Svetog Save – Istorija
Kneževina Srbija je proglašena Kraljevinom 22. februara/5. marta 1882. godine. Naredne godine, 23. januara 1883, kralj Milan Obrenović doneo je ukaz kojim je ustanovljen Orden Svetog Save. Istovremeno je osnovan i Orden belog orla. Orden Svetog Save je nazvan po prvom srpskom arhiepiskopu Svetom Savi, iz carske i kraljevske kuće Nemanjića. Na aversu medaljona nalazi se ikona Svetog Save. Okružena ovalnim prstenom na kome se nalazi natpis „Svojim trudom postigao je sve“ na crkvenoslovenskom jeziku.
Oko medaljona je postavljen emajlirani malteški krst sa krakovima belo-plave boje. Između krakova postavljeni su pozlaćeni dvoglavi orlovi sa krunom. Na aversu medaljona su se u vreme dinastije Obrenović nalazili inicijali kralja Milana Prvog (M I). Posle Majskog prevrata (1903), Srbija je postala parlamentarna kraljevina na čelu sa dinastijom Karađorđević. A kralj Petar I nastavio je da u skladu sa svojim ovlašćenjima dodeljuje orden na osnovu ukaza.
U ovo doba, na aversu medaljona su zamenjeni inicijali kralja Milana sa godinom ustanovljena ordena (1883). Orden je bio podeljen u 5 stepeni. Dodeljivan je srpskim i stranim državljanima za zasluge na polju kulture, narodne prosvete, nauke, javnih službi i Crkve. Kao i za zasluge prema kralju, državi i naciji, i civilnim i vojnim licima.
Ordenske insignije
Čuvene radionice u Beču, glavnom gradu Austrougarske kao što su Rote & Sinovac, Vincet Majer i sinovi, Karl Fismajster i G. A. Sajd su izrađivale ordenske insignije sve do Prvog balkanskog rata. Od 1912. do 1945. godine ordenske insignije su izrađivale čuvene radionice. Artis Bertran u glavnom gradu Francuske Pariza i Braća Igenen iz Le Lokla u Švajcarskoj, a osnivanjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca posao na izradi su, pored ovih strana, dobijale i dve domaće radionice. Sorlini iz Varaždina i Grizbah & Knaus iz Zagreba. Ordenske insignije izrađene posle 1912. godine se razlikuju po svetloj zelenoj boji sakosa umesto prvobitne tamno crvene.
Od 1986. godine Orden Svetog Save dodeljuje Srpsku pravoslavnu crkvu za zasluge na duhovnom, obrazovnom i humanitarnom polju. Orden se dodeljuje i duhovnim i svetskim pojedincima, kolektivima i organizacijama (uručuje se i nosi je osoba koja je na njenom čelu). Znak (insignija) ordena nosi se na lenti oko vrata. Za razliku od nekadašnjeg petostepenog državnog, Orden Svetog Save koji dodeljuje SPC, podeljen je na tri stepena koji se međusobno razlikuju po bojama lenti i samih insignija. 1. stepen je bele boje; 2. stepen crvene, a 3. stepen plave boje.
Stepeni
Orden Svetog Save ima pet stepeni:
- Veliki krst 1. red
- Veliki oficir 2. red
- Komandir 3. red
- Oficir 4. red
- Kavalir 5. red
Stepeni Ordena Svetog Save
Orden Svetog Save je prestižna počast u Srbiji koja odaje priznanje za izuzetan doprinos pojedinaca srpskoj kulturi i društvu. Orden ima pet stepena, od kojih svaki predstavlja određeni nivo postignuća i doprinosa.
Najviši stepen ordena je Veliki krst 1. klase ili Veliki krst. Dodeljuje se pojedincima koji su dali izuzetan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Oznaka za ovaj stepen je zlatni krst sa srpskim grbom u sredini. Značajni pojedinci koji su dobili ovaj stepen ordena su jugoslovenski kralj Petar II, premijer Srbije Zoran Đinđić i muzičar Goran Bregović.
Drugi stepen ordena je Veliki oficir 2. klase. Dodeljuje se pojedincima koji su dali izuzetan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Oznaka za ovaj stepen je srebrni krst sa srpskim grbom u sredini. Poznati dobitnici ove diplome su pisac i pesnik Matija Bećković, fizičar Sava Kovačević i glumica Mira Stupica.
Treći stepen ordena je Komandir, 3. klase. Dodeljuje se pojedincima koji su dali značajan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Oznaka za ovaj stepen je zlatna medalja sa srpskim grbom u sredini. Poznati dobitnici ove diplome su glumac Dragan Nikolić, kompozitor Vojislav Kostić i političar Vojislav Šešelj.
Četvrti stepen ordena je Oficir 4. klase. Dodeljuje se pojedincima koji su dali značajan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Oznaka za ovaj stepen je srebrna medalja sa srpskim grbom u sredini. Značajni dobitnici ove diplome su književnik Ljubomir Simović, slikar Milo Milunović i filmski stvaralac Emir Kusturica.
Peti i poslednji stepen Ordena je Vitez 5. klase ili Kavalir. Dodeljuje se pojedincima koji su dali zapažen doprinos srpskoj kulturi i društvu. Oznaka za ovaj stepen je bronzana medalja sa srpskim grbom u sredini. Značajni dobitnici ove diplome su kompozitorka Isidora Žebeljan, arhitekta Dragoljub Bakić i istoričarka Dubravka Stojanović.
Orden su dobili od 1883. do 1903.
- Nikola Tesla
- Milan J. Andonović
- August Limijer
- Simeon Medic
- Kraljica Kapiolani , Havaji, 1883
- Константин Јовановић, архитекта за пројекта зграде Народне банке
Orden su dobili od 1903. do 1945.
- Vlajko N. Kocić – Purjak, Orden Svetog Save 3. reda, ministar pošta i telegrafa Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
- Vlada Ilić
- Vićentije Vića Radovanović, dugogodišnji narodni poslanik u Skupštini Kneževine Srbije, orden dodeljen 1925.
- Stepa Stepanović
- Dragoljub Mihailović, Orden Svetog Save 4. reda dobio je 25. januara 1928.
- Nikolaj Rerih, Orden Svetog Save 1. reda
- Emilijan Piperković, Orden Sv. Save 1. (1928. povodom desetogodišnjice Ujedinjenja) i 2. reda (VBr. 1849 od 17. 2. 1925).
- Ernst fon Vajczeker, Orden Svetog Save 1. reda
- Nikola Spasić, Orden Svetog Save 3. reda
- Todor Stojiljković, Orden Svetog Save 3. reda
- Milan Banjac
- Lazar Đenadić
- Rejs ul ulema Dzemaludin Causević
- Major Omer beg Bajrović
- Akademsko pozorište Orden Svetog Save 4. reda 1932. godine
- Stevo SRZENTIĆ odlikovan 20.12.1924.ordenom Svetog Save IV reda.
- Sabitaj Ruben, Rabin vojske Kraljevine Jugoslavije
- Kravljanac Đorđe,Odlikovan 17.11.1938. Kraljevskim ordenom Svetog Save 5-reda,
- dipl. ing. rudarstva Radoje Vukčević odlikovan je ordenom Svetog Save V reda i ordenom Svetog Save IV reda
- Sveti sveštenomučenik Božidar-Božina Minić, Sveštenik u Sarajevu i Donjem Vukovskom-Kupres. Orden Svetog Save, 5. reda, 1929. godine.
Orden su dobili od 1945.
- Dmitrij Medvedev, predsednik Ruske Federacije
- Patrijarh Aleksije II, patrijarh moskovski i sve Rusije
- Vladimir Putin, premijer Ruske Federacije, Orden Svetog Save prvog stepena, dodeljen 23. marta 2011. godine, u Hramu Svetog Save
- Aleksandar Isajevič Solženjicin, pisac, nobelovac — za neumorno svedočenje istine, dobra, pokajanja i pomirenja kao jedinog puta spasenja
- Jurij Luškov, gradonačelnik Moskve
- Aleksandar Nikolajevič Aleksejev, ambasador Ruske Federacije u Srbiji — za dostojanstveno predstavljanje ruskog naroda u Srbiji, za pokazanu ljubav prema srpskom pravoslavnom narodu i trajno zauzimanje za pravedno rešenje statusa Kosova i Metohije
- Sergej Kužugetovič Šojgu, ruski ministar za poslove civilne zaštite, vanredne situacije i otklanjanje posledica nepogoda, general armije — za zasluge ukazane u humanitarnoj pomoći srpskim izgbeglicama iz Hrvatske, BiH, Kosova i Metohije[
- Međunarodni filmski festival „Zlatni vitez“ (Moskva)
- Boris Igorevič Kostenko, generalni direktor najveće pravoslavne televizijske stanice na svetu, TV Spas u Moskvi [12]
- Dejan Medaković, predsednik SANU
- Valjevska gimnazija(drugog reda)
- Miodrag Lazić, srpski hirurg dobrovoljac
- Srpsko (pravoslavno) pjevačko društvo „Sloga“ iz Sarajeva — 2002. godine, Orden Svetog Save (SPC) prvog stepena, dobitnik je i državnog Ordena Svetog Save petog stepena, 1928. godine
- Karl Malden, glumacBogoljub Karić, privrednik, sistem „Braća Karić“
- Dejan Bodiroga, košarkaš
- Vlade Divac, košarkaš (drugog reda)
- Vladeta Jerotić, književnik i psihijatar
- Matija Bećković, srpski književnik (drugog reda)
Orden Svetog Save – 1945
- Nikola T. Kašiković, srpski književnik i publicista
- Miroslav Mišković, privrednik, „Delta“
- Milka Forcan, privrednik, „Delta“
- Slobodan Radulović, privrednik, „C Market“
- Obrad Spremić, privrednik, „Simens“
- Draško Petrović, privrednik, „Telekom Srbija“
- Nenad Bogdanović, gradonačelnik Beograda
- Marko Petrović, „Dunav osiguranje“
- Siniša Nikolić, Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda
- Miroslav Gligorijević, privrednik, „Titan Cementara Kosjerić“ (drugog reda)
- Milijana Okilj – Arhitekta iz Banja Luke, Zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa R. Srpske.
- Manastir Krušedol, Orden Svetog Save prvog stepena, dobijen 13. avgusta 2009. godine, na jubilej pet vekova postojanja velike Srpske Svetinje
- Ivica Dragutinović, Orden Svetog Save 2. reda dobijen 13. jula 2010.
- Mirko Dubroja, privrednik i vlasnik firme dr Karin Komerc, Orden Svetog Save 3. reda dobijen 28.07.2010[nedostaje referenca]
- Milutin Gašević, diplomirani inženjer, privrednik, Orden Svetog Save 2. reda dobijen 10. oktobra 2010.
- Novak Đoković, Orden Svetog Save 1. reda dobijen 28. aprila 2011.
- Aleksandar Konuzin Orden Svetog Save 1. reda uručen 6. februara 2012. u Beogradu.
- Zoran Stevanović (načelnik opštine Zvornik) Orden Svetog Save uručen 7. februara 2012. u Zvorniku za zalaganje na izgradnju Sabornog hrama u Zvorniku.
- Emir Kusturica Orden Svetog Save 1. reda uručen 12. maja 2012. u Mrkonjićima.
- Radoš Bajić Orden Svetog Save 2.reda, uručen 19.februara 2913. godine u Beogradu od strane Njegove Svetosti Patrijarha Irineja
- Branislav Petrovic orden Svetog Save 3.reda urucen 23.08.2015. god. u Beogradu od strane NJegove Svetosti Patrijarha Irineja
- Dragan Marković Palma orden Svetog Save prvog stepena, uručen 11.06.2016. god u Končarevu od strane Njegove Svetosti Patrijarha Irineja kao ktitoru velelepne crkve Sv. Jovana Krstitelja u Končarevu.
- Nebojša Milićević ,iz Raške, orden Svetog Save drugog stepena, uručen 21.06.2016.godine kao ktitoru crkve Svete Trojice u Kućanima,u Raški.
- Gimnazija „Veljko Petrović“ Sombor, Orden Svetog Save 1. reda, od 4. novembra 2022. godine
Kriterijumi za dodelu ordena
Orden Svetog Save je prestižno priznanje koje Vlada Srbije dodeljuje pojedincima koji su dali značajan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Kriterijumi za dodelu Ordena zasnovani su na nizu dostignuća i doprinosa i osmišljeni su da odaju priznanje onima koji su dali izuzetan doprinos razvoju Srbije.
Jedan od osnovnih kriterijuma za dodelu Orden-a Svetog Save je izuzetan uspeh u umetnosti, nauci ili javnoj službi. Ovo može uključivati doprinose književnosti, muzike, vizuelne umetnosti i drugim kulturnim oblastima. Kao i značajna naučna ili akademska dostignuća. Značajni dobitnici Ordena Svetog Save koji su prepoznati za dostignuća na ovim prostorima su književnik Milovan Đilas, kompozitor Stevan Stojanović Mokranjac i matematičar Mihailo Petrović Alas.
Drugi kriterijum za dodelu Ordena Svetog Save je značajan doprinos unapređenju srpske kulture i nacionalnog identiteta. To može uključivati rad u obrazovanju, medijima, diplomatiji i drugim oblastima koje pomažu u promociji i očuvanju srpske kulturne baštine. Među značajnim dobitnicima Ordena Svetog Save koji su prepoznati za zasluge na ovim prostorima su istoričar i diplomata Dušan Bataković, književnik i prevodilac Laza Kostić i bivši predsednik Srbije Boris Tadić.
Javna služba je takođe važan kriterijum za dodelu Ordena Svetog Save. To može uključivati rad u vladi, neprofitnim organizacijama ili drugim oblastima koje imaju značajan uticaj na razvoj i dobrobit srpskog društva. Među značajnim dobitnicima Orden-a Svetog Save koji su priznati za svoju javnu službu su bivši premijer Srbije Zoran Đinđić, bivši predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti Nikola Hajdin i bivši ministar spoljnih poslova Srbije Goran Svilanović.
Kriterijumi za dodelu Ordena Svetog Save osmišljeni su da odaju priznanje pojedincima koji su dali izuzetan doprinos razvoju srpske kulture, nauke i društva. Orden je simbol najveće časti i priznanja za one koji su postigli velike uspehe u svojim oblastima i koji su neumorno radili na promociji i očuvanju srpske kulturne baštine.
Orden Svetog Save – Proces dodele
Orden Svetog Save je prestižno priznanje koje Vlada Srbije dodeljuje pojedincima koji su dali značajan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Proces dodele Ordena je veoma formalan i osmišljen je tako da obezbedi da primaoci budu pažljivo odabrani i da se nagrade uruče sa odgovarajućim nivoom ceremonije i časti.
Proces dodele Ordena Svetog Save počinje nominacijama koje mogu podneti pojedinci ili organizacije. Nominacije moraju da sadrže detaljne informacije o dostignućima, doprinosima i kvalifikacijama nominovanog za nagradu. Nominacije razmatra posebna komisija, koja je odgovorna za odabir primalaca Ordena.
Nakon što su primaoci izabrani, održava se svečana ceremonija uručenja nagrada. Ceremonija se obično održava u srpskoj prestonici Beogradu, a prisustvuje joj niz zvanica, uključujući vladine zvaničnike, kulturne lidere i predstavnike Srpske pravoslavne crkve.
Tokom ceremonije, dobitnicima nagrade uručuju visoki zvaničnici vlade, poput predsednika Srbije ili premijera. Primaoci takođe obično imaju priliku da govore, a mnogi koriste tu priliku da izraze svoju zahvalnost na ukazanoj časti i da razmisle o važnosti svog rada.
Svečana svečanost koja prati dodelu Ordena Svetog Save značajna je iz više razloga. Prvo, naglašava važnost nagrade i doprinosa primalaca. Svečanost je i prilika da se prikaže srpska kultura i nasleđe, kao i da se istakne značaj kulturnih i intelektualnih dostignuća. Konačno, ceremonija je važan način da se prepoznaju doprinosi primalaca i da se inspirišu drugi da slede njihovim stopama.
Proces dodele Ordena Svetog Save je veoma formalan i pažljivo osmišljen kako bi se obezbedilo da primaoci budu pažljivo odabrani i da se nagrade uruče sa odgovarajućim nivoom svečanosti i časti. Nagrade su simbol najveće počasti i priznanja za one koji su dali izuzetan doprinos razvoju srpske kulture, nauke i društva.
Orden Svetog Save – Značajni primaoci
Orden Svetog Save jedno je od najviših odlikovanja koje se može dodeliti pojedincu u Srbiji, a odlikovan je mnogim zapaženim ličnostima koje su dale značajan doprinos srpskoj kulturi i društvu. Evo nekih od najznačajnijih dobitnika Ordena i njihovih dostignuća:
Emir Kusturica – renomirani filmski reditelj, scenarista i muzičar koji je osvojio brojne međunarodne nagrade, uključujući dve Zlatne palme na Filmskom festivalu u Kanu. Kusturica je 2011. godine odlikovan Ordenom Svetog Save za doprinos srpskoj kulturi.
Mihailo Petrović Alas – poznati srpski matematičar koji je dao značajan doprinos u oblasti matematičke analize. Za akademska dostignuća i doprinos srpskoj nauci odlikovan je Ordenom Svetog Save 1948. godine.
Slobodan Milošević – kontroverzna politička ličnost koja je bila predsednik Srbije, a kasnije i Jugoslavije 1990-ih. Milošević je odlikovan Ordenom Svetog Save 1998. godine za doprinos srpskoj politici, iako je odluka da mu se dodeli ta čast naišla na brojne kritike.
Novak Đoković – teniser svetskog glasa koji je osvojio brojne grend slem titule i važi za jednog od najvećih igrača svih vremena. Đoković je odlikovan Ordenom Svetog Save 2012. godine za doprinos srpskom sportu i kulturi.
Dušan Bataković – istoričar i diplomata koji je opširno pisao o srpskoj istoriji i kulturi. Bataković je odlikovan Ordenom Svetog Save 2011. godine za doprinos srpskoj kulturi i nacionalnom identitetu.
Ovo su samo neki primeri brojnih zapaženih dobitnika Ordena Svetog Save. Nagrada je simbol najviše počasti i priznanja za one koji su dali izuzetan doprinos razvoju srpske kulture, nauke i društva i ostaje jedno od najprestižnijih odlikovanja koje pojedinac može da dobije u Srbiji.
Zanimljivosti
U holivudskom filmu „Tragači“ iz 1956, reditelja Džona Forda, u kome glavnu ulogu igra proslavljeni američki glumac Džon Vejn pojavljuje se u par scena sa Ordenom Svetog Save na grudima koji je glavnom liku u ovom filmskom ostvarenju dodeljen zbog zasluga u američkom građanskom ratu.
Još jedna zanimljivost o Ordenu Svetog Save je da je ponovo oživeo 1990. godine nakon što je ukinut za vreme komunističke vladavine Jugoslavijom. Oživljavanje Ordena bio je važan korak u prepoznavanju i proslavljanju kulturnog nasleđa Srbije i njenog naroda.
Ordenom Svetog Save odlikovana je i nekoliko stranih ličnosti koje su dale značajan doprinos Srbiji ili njenom narodu. Među značajnim dobitnicima su kraljica Ujedinjenog Kraljevstva Elizabeta II, bivši nemački kancelar Helmut Kol i bivši ruski predsednik Vladimir Putin.
Orden je odlikovan i nekoliko poznatih umetnika i kulturnih ličnosti, kao što su kompozitor Gustav Maler, pisac Ernest Hemingvej i slikar Pablo Pikaso. Ove nagrade ističu važnost kulturne razmene i priznavanja globalnog doprinosa umetnosti i kulturi.
Vredi napomenuti da je Orden Svetog Save od svog nastanka doživeo nekoliko promena. Na primer, za vreme Kraljevine Jugoslavije Orden je imao četiri razreda, ali je posle Drugog svetskog rata komunistička vlast ukinula Orden i zamenila ga Ordenom narodnog heroja. Tek sa slomom komunističkog režima u Jugoslaviji, Orden Svetog Save je ponovo oživeo sa sadašnjih pet razreda.
Najzad, zanimljivo je napomenuti da Orden Svetog Save nije jedino srpsko odlikovanje. Druga značajna odlikovanja su Orden Karađorđeve zvezde i Orden belog orla. Ova odlikovanja prepoznaju izuzetna dostignuća u različitim oblastima i igraju važnu ulogu u promociji srpske kulture i nasleđa.
Orden Svetog Save – Zaključak
Orden Svetog Save je prestižno odlikovanje u Srbiji koje je odigralo značajnu ulogu u prepoznavanju dostignuća i doprinosa pojedinaca koji su pozitivno uticali na srpsku kulturu i društvo. Pet klasa Ordena pružaju jasnu hijerarhiju priznanja, a kriterijumi za dodelu naglašavaju izvrsnost u različitim oblastima, uključujući umetnost, nauku i javnu službu.
Značajni dobitnici Ordena su pojedinci iz svih sfera života, od monarha i državnika do umetnika i naučnika. Ovi primaoci predstavljaju raznovrsnost kulturnog nasleđa Srbije i značajne doprinose njenih ljudi.
Oživljavanje Ordena Svetog Save 1990. godine označilo je važan korak u prepoznavanju i proslavljanju kulturnog nasleđa Srbije, posebno posle komunističke ere. Priznanje Ordena stranim pojedincima koji su dali značajan doprinos Srbiji naglašava značaj kulturne razmene i priznavanja globalnog doprinosa umetnosti i kulturi.
Sve u svemu, Orden Svetog Save igra vitalnu ulogu u promovisanju srpske kulture i nasleđa, a njegovo kontinuirano priznanje izuzetnih dostignuća u različitim oblastima nesumnjivo će nastaviti da inspiriše i motiviše pojedince da pozitivno doprinose srpskom društvu.
Ukoliko poisedujete antikvitete ili ordenje i želite da ih prodate po najboljim cenama otkupa u Beogradu, možete pogledati koje predmete otkupljujemo na : OTKUPLJUJEMO – Antikvarnica Beograd – Belgrade Antiques.