Karađorđe – Vođa i osnivač modernog srpskog državnog identiteta

Karađorđe potiče iz siromašne porodice, koja se ranije u Viševac doselila iz Crne Gore — „od Podgorice ispod Crne Gore”. 

Đorđe Petrović (Viševac, 14. novembar 1762/16. novembar 1768. — Radovanjski lug, 26. jul 1817.). Poznat kao Karađorđe odnosno Crni Đorđe, bio je vožd (vođa) Prvog srpskog ustanka i rodonačelnik dinastije Karađorđevića.

Rođen u siromašnoj srpskoj porodici u Šumadiji u Smederevskom sandžaku (Beogradskim pašaluku), Đorđe se istakao tokom Austrijsko-turskog rata (1788—1791). Kao pripadnik srpskih frajkora, habzburške milicije sačinjene od Srba. U strahu od odmazde nakon austrijskog poraza 1791, sa porodicom je prebegao u Austriju. Gde su živeli do 1794, kada je proglašena opšta amnestija. Đorđe se vratio u Šumadiju i postao trgovac stokom. Odmetnuti upravnik Vidinskog sandžaka, Osman Pazvanoglu, napao je Smederevski sandžak. A Đorđe se zajedno sa Stankom Arambašićem borio u pokušaju zaustavljanja napada.

Nakon Seče knezova početkom 1804, koju su izvršili odmetnuti osmanski janičari poznati kao dahije, Srbi Beogradskog pašaluka su podigli ustanak. Karađorđe je jednoglasno izabran za vođu ustanka na skupu preživelih uglednih Srba u februaru 1804. godine. Za šest meseci, ustaničke snage su zarobile i pogubile većinu dahija, a do 1805. uništeni su i poslednji ostaci dahijskog otpora. Karađorđe i njegovi sledbenici zahtevali su dalekosežnu samoupravu, koju je sultan Selim protumačio kao prvi korak ka potpunoj nezavisnosti. Selim je odmah proglasio džihad protiv ustanika i naredio vojsci da krene na Pašaluk. Osmanlije su pretpele niz poraza od ustaničkih snaga. Ustanici su do 1806. zauzeli sve veće gradove u Pašaluku, uključujući Beograd i Smederevo, a proterali su njihove muslimanske stanovnike. Opterećen zahtevima Rusko-turskog rata (1806—1812), Selim je Srbima ponudio opsežnu samoupravu. Ali je Karađorđe ponudu odbio zbog ruskog priznanja da će pomoći ustanicima ako nastave borbu.

Vozd Karadjordje

Česti međusobni sukobi, zajedno sa Napoleonovom invazijom na Rusiju 1812, oslabili su ustanike. A Osmanlije su uspele da preokrenu situaciju. Karađorđe je primoran da pobegne iz Srbije u oktobru 1813, a Beograd je kasnije tog meseca pao, čime je Prvi srpski ustanak slomljen. On i njegovi sledbenici su potražili utočište u Austriji, ali su uhapšeni i pritvoreni. Uprkos osmanskim zahtevima za njegovo izručenje, Austrijanci su Karađorđa predali Rusima, koji su mu ponudili utočište u Besarabiji.

Tu se pridružio grčkom tajnom društvu Filiki heterija, koje je planiralo da pokrene panbalkanski ustanak protiv Osmanlija. Karađorđe se tajno vratio u Srbiju 1817, ali su ga ubrzo ubili agenti Miloša Obrenovića, suparničkog vođe ustanika, zbog straha da će Karađorđevo ponovo pojavljivanje dovesti do osmanskog odustajanje od ustupaka na koje su pristali poslije Drugog srpskog ustanka 1815. godine. Karađorđe se smatra osnivačem dinastije Karađorđević, koja je tokom 19. i 20. veka vlada Srbijom u nekoliko perioda. Njegovo ubistvo rezultiralo je nasilnim, višedecenijskim sukobom njegovih potomaka i Obrenovića, pri čemu je vlast nad Srbijom nekoliko puta prelazila sa jednih na druge.

Đorđe Petrović oženio se 1786. godine Jelenom Jovanović iz Masloševa. Iz tog braka rodilo se sedmoro dece – ćerke Sava, Sara, Poleksija i Stamenka, i sinovi Sima (umro po rođenju), Aleksa (umro u 29. godini u Kišinjevu, Rusija) i Aleksandar. Ubrzo po zasnivanju porodice Karađorđe je prešao u Srem, gde je kao dobrovoljac učestvovao u austrijsko-turskom ratu 1787-1791, pod komandom Radiča Petrovića. Za iskazanu hrabrost dobio je Zlatnu medalju i podoficirski čin.

Vožd Karađorđe

Alil, Karađorđev otac je živeo u mestu Žabren na Pešterskoj visoravni. To su znali svi Karađorđevići, a kralj Petar je zvao u Beograd, kod sebe u goste, svog kuma Alila Kuča. U tom muslimanskom selu sa tada 40 porodica jedina hrišćanska kuća bila je Petrova. I taj deo naselja se zvao „Petrovo polje”. Petar je zbog ubistva dvojice napadača kačaka, morao da se odseli sa porodicom u Šumadiju. Preveo ga je preko Kolena na Goliji, njegov zaštitnik i kum, musliman Ramo Kuč iz Žabrena. Andrija Luburić spominje Župu Nikšićku kao kraj odakle su potekli Karađorđevići. A otimanje za slavne ličnosti je karakteristika i drugih krajeva. Tako Ivan Jastrebov navodi podatak da u selu Mačitevu (Kosovo i Metohija) pričaju da je Karađorđe rodom iz tog sela. Pobegao je jer je u planini pored sela ubio četiri Turčina, a pokazivali su mu ta četiri groba.

Ubrzo po selidbi roditelja iz Peštera, Đorđe je rođen u selu Viševcu, u Kragujevačkom okružju. Ali je odrastao u obližnjoj Topoli. Majka Marica Živković rodom iz Masloševa u Šumadiji, bila je sposobna i otresita žena koju su zbog „muškog karaktera” zvali „Marica Katana” (konjanik). Njegov otac Petronije[1] zbog nesnalaženja i siromaštva (bio je toliko siromašan da nije mogao da plaća porez pa bi ostali stanovnici sela u kojem je živeo morali da preuzmu ovu obavezu umesto njega) često je menjao spahije i mesto boravka, budući da Turci raju nisu preterano vezivali za baštinu. Kako je Đorđe stasavao i služio kod mnogo imućnijih Srba i Turaka, tako se i njihova materijalna situacija popravljala.

Dan Karađorđevog rođenja nije zabeležen niti je kasnije, od njegovih savremenika, zapisan. Čudno je da se ni godina ne zna, odnosno u određivanju njegovog godišta se luta čitavih osamnaest godina, od 1752. do 1770. godine.

Vođstvo u Prvom srpskom ustanku

Prvi srpski ustanak je bio prekretnica u istoriji Srbije, a ključni protagonista ovog istorijskog događaja bio je vođa i vojskovođa Karađorđe Petrović. Njegovo vođstvo, hrabrost, strategijska mudrost i odlučnost igrali su presudnu ulogu u borbi srpskog naroda za slobodu.

Karađorđe Petrović je, izrastao iz prostih seljačkih korena, postao vođa srpskog ustanka koji je otpočeo 1804. godine. U tom trenutku, srpski narod bio je pod turskom vlašću i trpeo je različite oblike eksploatacije i represije. Karađorđe je bio svestan patnje svojih sunarodnika i odlučio je preuzeti inicijativu u borbi protiv osmanske vlasti.

Tokom Prvog srpskog ustanka, Karađorđe je pokazao izuzetnu hrabrost i vojničko umeće. On je organizovao ustaničke snage, koje su bile sastavljene uglavnom od seljaka i lokalnih boraca. Karađorđe je uspeo da obuči i disciplinuje ove snage. Stvarajući prvu srpsku vojsku koja je bila sposobna da se suprotstavi turskom osvajaču.

Bitka na Mišaru, koja se odigrala 1806. godine, bila je jedna od najvažnijih ustanikačkih bitaka vođenih pod Karađorđevim vođstvom. Iako su Srbi bili brojčano inferiorni, Karađorđe je koristio svoje vojničko znanje i mudrost kako bi prevario turske snage. Zahvaljujući strategijskom manevru i hrabrosti, srpski ustani su uspeli da ostvare pobedu. Što je podiglo moral srpskog naroda i privuklo još veći broj pristalica ustanku.

Još jedna važna bitka bila je bila bitka na Čegru 1809. godine. Karađorđe je predvodio srpske snage u ovoj bitci protiv jakog turskog vojnog kontingenta. Iako su Srbi bili ponovno suočeni s brojčanom nadmoćnošću, Karađorđe je primenio taktičke manevre. Koji su omogućili srpskoj vojsci da prevari i porazi turske snage. Ova pobeda je imala ogroman simbolički značaj, jer je pokazala da se srpski narod može suprotstaviti osmanskom carstvu.

Njegova diplomatska veština i sposobnost da balansira između različitih sila omogućila su srpskom ustanku da održi svoju snagu i opstane u vremenima izazova.

Osnivanje modernog srpskog državnog identiteta

Karađorđe Petrović, osnivač moderne srpske države, imao je ključnu ulogu u oblikovanju političkog, kulturnog i nacionalnog identiteta srpskog naroda. Njegovo vođstvo i reforme imale su dubok i trajan uticaj na formiranje moderne srpske države.

Karađorđevo osnivanje moderne srpske države 1804. godine predstavljalo je prekretnicu u istoriji Srbije. Njegova hrabrost i vizionarski duh omogućili su mu da organizuje srpski narod i suprotstavi se turskoj vlasti. Ova borba za slobodu i nezavisnost bila je ključna za oblikovanje srpskog državnog identiteta.

Jedna od najznačajnijih stvari koje je Karađorđe uveo bilo je uspostavljanje institucija koje su bile ključne za funkcionisanje moderne države. On je osnovao Narodnu skupštinu kao predstavničko telo srpskog naroda, koje je donosilo odluke i stvaralo zakone. Ova institucija je omogućila da se glas naroda čuje i da se donose odluke u skladu s interesima srpske zajednice. Karađorđe je takođe formirao Praviteljstvujušči sovjet (Vlada) koja je upravljala državom i donosila odluke na političkom nivou.

Pored institucija, Karađorđe je sproveo brojne reforme koje su jačale državu i oblikovale njen identitet. Jedna od ključnih reformi bila je vojna reforma. Karađorđe je organizovao redovnu vojsku koja je bila dobro obučena i disciplinovana. Ovo je omogućilo Srbiji da održava vojnu snagu i suprotstavi se mogućim pretnjama. Takođe je uspostavio i ustrojio sistem sudstva, koji je garantovao pravdu i vladavinu zakona.

Karađorđe je takođe bio svestan važnosti oblikovanja političkog, kulturnog i nacionalnog identiteta srpskog naroda. U tom cilju, podržavao je razvoj srpskog jezika, književnosti i kulture. Podsticao je obrazovanje i podržavao intelektualce i umetnike. Njegova podrška kulturnim aktivnostima i promociji srpskog jezika imala je dugoročni uticaj na srpski narod i njegovu pripadnost srpskoj kulturi.

Nasleđe i uticaj Karađorđa Petrovića

Karađorđe Petrović, ostavio je značajno nasleđe iza sebe. Njegov uticaj proteže se kroz vekove i ima trajno mesto u kolektivnom pamćenju i kulturi srpskog naroda.

Jedno od najvažnijih nasleđa koje je Karađorđe ostavio iza sebe je borba za nezavisnost i slobodu srpskog naroda. Njegova hrabrost i vođstvo u Prvom srpskom ustanku inspirisali su generacije Srba da se bore za svoja prava i oslobođenje od turske vlasti. Ova borba za slobodu postala je sastavni deo srpskog nacionalnog identiteta i osnažila je osećaj ponosa i patriotizma među srpskim narodom.

Karađorđe je takođe imao dubok uticaj na buduće generacije lidera i političara u Srbiji. Njegovo vođstvo i vizionarstvo služili su kao primer hrabrosti i odlučnosti u borbi za nacionalne interese. Mnogi srpski lideri su se ugledali na njegovu predanost narodu i principima pravde i slobode. Njegova politička mudrost i sposobnost da se nosi sa složenim izazovima postali su uzor mnogima koji su kasnije oblikovali srpsku politiku.

Uzor koji je Karađorđe postavio nije se ograničio samo na političku sferu. Njegov uticaj se osećao i u oblasti kulture, književnosti i umetnosti. Karađorđe je bio svestan važnosti negovanja srpskog jezika i kulture kao osnove nacionalnog identiteta. Podsticao je razvoj književnosti i umetnosti i podržavao intelektualce koji su doprineli kulturnom razvoju srpskog naroda. Njegova podrška kulturnim aktivnostima ostavila je trajan pečat na srpsku kulturu i umetnost.

Karađorđe Petrović ima trajno mesto u kolektivnom pamćenju srpskog naroda. Njegovo ime se i danas pominje s ponosom i divljenjem kao simbol hrabrosti, vođstva i borbe za slobodu. Njegova figura je postala deo nacionalnog mita i herojskog narativa. Kroz pesme, knjige, spomenike i druge oblike kulturnog izraza, srpski narod čuva sećanje na njegovu ulogu u istoriji i neprocenjiv doprinos srpskom društvu.

Ubistvo Karađorđa Petrovića

Ubistvo Karađorđa Petrovića predstavlja jedan od najtragičnijih trenutaka u istoriji Srbije. Ovaj čin nasilja i izdaje ostavio je dubok utisak na srpski narod i imao je značajan uticaj na političke i društvene tokove tog vremena.

Karađorđevo ubistvo dogodilo se 1817. godine, nekoliko godina nakon što je uspešno vođstvo Prvog srpskog ustanka doneo nezavisnost Srbiji. Nakon povlačenja iz političkog života, Karađorđe se vratio u Srbiju 1817. godine, želeći da doprinese daljem napretku i stabilnosti zemlje. Međutim, njegov povratak nije dočekan sa jednakim oduševljenjem kao ranije.

Zavist, rivalstvo i političke intrige bile su prisutne u srpskom društvu toga vremena. Karađorđe je bio suočen s opozicijom i neprijateljstvom unutar sopstvenih redova. Grupa zaverenika, koju su predvodili neki visoki funkcioneri, organizovala je zaveru protiv Karađorđa s ciljem da ga ukloni iz političke scene.

Ubistvo Karađorđa Petrovića izvršeno je na njegovom imanju u Radovanju. Zaverenici su upali u njegov dom i izvršili atentat. Karađorđe je hrabro branio svoj život, ali nažalost, bio je izdajnički ubijen. Ovo ubistvo predstavljalo je veliki gubitak za srpski narod i zaustavilo je njegov aktivni doprinos u daljem oblikovanju srpske države.

Ubistvo Karađorđa Petrovića imalo je duboke političke, društvene i emocionalne posledice u Srbiji. Ovo nasilno delo podstaklo je političke nestabilnosti i podele u zemlji. Nekoliko političkih frakcija i vođa preuzelo je vođstvo nakon njegove smrti, što je dovelo do perioda političke nestabilnosti i rivalstva.

Istovremeno, ubistvo Karađorđa Petrovića imalo je emocionalni uticaj na srpski narod. Njegova hrabrost, liderstvo i borba za slobodu postali su simbol srpskog otpora protiv turske vlasti. Njegovo ubistvo produbilo je osećaj tuge, gubitka i nepravde među srpskim narodom.

Zanimljive činjenice

Evo nekoliko zanimljivih činjenica o Karađorđu:

1. Ime Karađorđe zapravo nije bio njegovo pravo ime. Rođen je kao Đorđe Petrović, ali je dobio nadimak „Karađorđe“ zbog svoje crne kose i tamne brade. Nadimak se kasnije odomaćio i postao poznatiji od njegovog pravog imena.
2. Karađorđe je bio iskusan vojnik pre nego što je postao vođa ustanka. Pre ustanka, služio je kao vojnik u austrijskoj vojsci i stekao značajno vojno iskustvo, koje je kasnije koristio u borbi protiv Turaka.
3. Prvi srpski ustav, poznat kao Sretenjski ustav, usvojen je 1835. godine, nekoliko godina nakon Karađorđeve smrti. Ovaj ustav je bio prvi moderni ustav na Balkanu i dokazao je njegovu vizionarsku političku mudrost.
4. Karađorđe je bio vešt i hrabar vojni strateg. Tokom ustanka, vođstvo Karađorđa i njegova vojna taktika odigrali su ključnu ulogu u oslobađanju velikih delova Srbije od turske vlasti. Njegova hrabrost i vojni genije omogućili su mu da se odupre moćnoj Osmanskoj imperiji.
5. Iako je bio hrabar vođa i vojni vođa, Karađorđe je takođe imao diplomatsku veštinu. Bio je sposoban pregovarač i uspostavio je veze s drugim balkanskim silama kako bi podržao srpski ustanak i borbu za slobodu.
6. Karađorđevo nasleđe i uticaj su se proširili izvan granica Srbije. Njegova hrabrost i borba za slobodu postali su inspiracija drugim balkanskim narodima u njihovim borbama za nezavisnost od Osmanske imperije.
7. Karađorđeva smrt nije značila kraj njegovog uticaja. Njegovo nasleđe i herojski status nastavili su živeti u srpskom narodu i postali su deo srpskog identiteta. Njegova figura ostaje simbol hrabrosti, vođstva i borbe za slobodu i nezavisnost.

Ove zanimljive činjenice ilustruju duboku istorijsku važnost Karađorđa Petrovića i njegovog doprinosa srpskom narodu i regionu Balkana.

Zaključak

U ovomtekstu smo istražili život i nasleđe Karađorđa Petrovića, vođe Prvog srpskog ustanka i osnivača moderne srpske države. Karađorđevo vođstvo, hrabrost i strategijska mudrost tokom Prvog srpskog ustanka bili su od suštinskog značaja za slobodu srpskog naroda. Njegova uloga u oblikovanju političkog, kulturnog i nacionalnog identiteta srpskog naroda je neosporna.

Kroz detaljan prikaz Karađorđevog vođstva u ustanku, upoznali smo se sa važnim bitkama i događajima koji su se odvijali tokom borbe za nezavisnost Srbije. Njegove institucije i reforme imale su ključnu ulogu u jačanju države i oblikovanju modernog srpskog državnog identiteta. Karađorđe je uspešno uspostavio političke institucije, kao što je Narodna skupština, i sproveo reforme u oblasti vojske, pravosuđa i obrazovanja, čime je postavio temelje modernog srpskog društva.

Njegova hrabrost, strategijska mudrost i odlučnost su bile neosporni tokom borbe za slobodu srpskog naroda. Karađorđe je postao simbol otpora protiv turske vlasti i inspiracija za generacije Srba da se bore za svoja prava i nacionalnu nezavisnost. Njegovo nasleđe i uticaj su prešli granice Srbije i ostavili trajan pečat na Balkanu, inspirišući druge narode u njihovim borbama za slobodu.

Karađorđe Petrović je neizbrisiv deo srpske istorije i identiteta. Njegova hrabrost, vođstvo i borba za slobodu srpskog naroda ostaju neprolazne vrednosti koje treba da se poštuju i čuvaju. Pozivamo čitaoce da dalje istraže život i nasleđe Karađorđa Petrovića kako bi se dublje upoznali sa njegovim doprinosom srpskoj istoriji i identitetu.

Uzimanje u obzir Karađorđevog nasleđa može nam pomoći da bolje razumemo srpsku prošlost i uticaj koji je imao na oblikovanje države i identiteta. Karađorđe Petrović ostaje ikona hrabrosti, liderstva i patriotizma, čije nasleđe treba negovati i prenositi budućim generacijama.

Ukoliko imate antikvitete kjoje želite da prodate, možete pogledati koje sve predmete otkupljujemo na : OTKUPLJUJEMO – Antikvarnica Beograd – Belgrade Antiques.